Gazeta prestigjioze amerikane “The New York Times” ka publikuar një artikull ku rendit 4 vaksinat kineze dhe atë ruse si ndër më efikaset kundër Covid-19.

Në artikullin realizuar nga aktivisti indian, Achal Prabhala dhe avokatja Chee Yoke Ling në Malajzi theksohet se vaksina kineze dhe ajo ruse u hodhën poshtë nga mediat e perëndimit, por edhe nga mediat globale.

Por në një studim të revistës prestigjiozë të mjekësisë sipas “New York Times”: “The Lancet” publikoi këtë javë rezultate të ndërmjetme nga provat në fazën e vonë që tregojnë se “Sputnik V”, vaksina ruse, kishte një normë efikasiteti prej 91.6 për qind. Këto zbulime të konfirmuara të publikuara në mes të dhjetorit nga zhvilluesit e vaksinave, “Qendra Gamaleya” dhe “Fondi Rus i Investimeve Direkte””.

Ndërkohë që në opinionin e dy aktivistëve theksohet se: “Tani ka të dhëna të rëndësishme në lidhje me besueshmërinë e vaksinave kineze dhe ruse. (Është ende herët për të thënë për “Covaxin”.) Rezultatet e provave në Emiratet e Bashkuara Arabe në fillim të dhjetorit vendosën efikasitetin e vaksinës “Sinopharm” deri në 86 për qind; të tjerët, në Kinë, me 79 për qind.

Por duket se ka rezultate kontradiktore në lidhje me performamcën e “Sinovac-in”: 91 për qind efikasitet në provat në Turqi, 65 për qind në provat në Indonezi dhe 50.4 për qind në provat në Brazil. Studiuesit në Institutin Butantan, qendra shtetërore në Sao Paulo që zhvilloi provat, theksuan në të njëjtën kohë se vaksina kishte shënuar një normë të efikasitetit prej 78 për qind, shumë raste të Covid-19”.

Më tej në artikull theksohet se: “Nga ana tjetër, sipas analizës së fundit të të dhënave të siguruara nga firma analitike “Airfinity”, “Sinovac” tashmë ka nënshkruar marrëveshje për të eksportuar këtë vit më shumë se 350 milion doza të vaksinës së saj në 12 vende; “Sinopharm”, rreth 194 milion doza në 11 vende; “Sputnik V”, rreth 400 milion doza në 17 vende. Të tre prodhuesit kanë deklaruar publikisht se do të kenë kapacitet për të prodhuar deri në 1 miliardë doza secili në 2021. Dhe të gjitha kanë licencuar vaksina e tyre për prodhuesit vendor në disa vende.

Atëherë, si mund të bëhen këto vaksina të dëshirueshme për më shumë njerëz që kanë nevojë për to? Një mënyrë do të ishte t’i nënshtrohen një vlerësimi zyrtar nga një organizatë ndërkombëtare me ekspertizë teknike. Problemi aktualisht është se rregullat e Organizatës Botërore të Shëndetësisë për vërtetimin e vaksinave janë vetë të anuara në favor të shteteve të pasura, në thelb perëndimore”.

Ndërsa vendet më të pasura në botë po përballen me mungesat e vaksinave Covid-19, disa nga shtetet më të varfra shqetësohen se nuk do të mund t’i marrin dot vaksinat. Megjithatë, një zgjidhje për të dy problemet mund të jenë: vaksinat nga Kina dhe Rusia, dhe së shpejti, mbase, edhe nga India.

Vaksinat kineze dhe ruse u hodhën poshtë fillimisht nga mediat në perëndim dhe nga disa të tjera globale, pjesërisht për shkak të perceptimit se ato ishin inferiore ndaj vaksinave të prodhuara nga “Moderna”, “Pfizer-BioNtech” ose “AstraZeneca”. Dhe ky perceptim dukej se buronte pjesërisht nga fakti që Kina dhe Rusia janë shtete autoritare.

Por provat janë grumbulluar dhe ato tregojnë që vaksinat nga ato vende funksionojnë gjithashtu. Revista kryesore mjekësore “The Lancet” publikoi këtë javë rezultate të ndërmjetme nga provat në fazën e vonë që tregojnë se “Sputnik V”, vaksina ruse, kishte një normë efikasiteti prej 91.6 për qind. Këto zbulime të konfirmuara të publikuara në mes të dhjetorit nga zhvilluesit e vaksinave, “Qendra Gamaleya” dhe “Fondi Rus i Investimeve Direkte”.

Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreini, Egjipti, Jordania, Iraku, Serbia, Maroku, Hungaria dhe Pakistani, kanë miratuar vaksinën “Sinopharm” nga Kina.

Që nga mesi i janarit, 1.8 milion njerëz në Emiratet e Bashkuara Arabe e kishin marrë atë. Bolivia , Indonezia, Turqia, Brazili dhe Kili kanë miratuar dhe kanë filluar të shpërndajnë një tjetër vaksinë kineze, “Sinovac”. “Sputnik V” do të shpërndahet në më shumë se një duzinë vendesh në Evropë, Lindjen e Mesme, Afrikë dhe Amerikën Latine.

Kur vendet i verifikuan këto vaksina, ata morën vendime të bazuar në prova në lidhje me sigurinë dhe efikasitetin e lëshuar nga prodhuesit kinezë dhe rusë, shumica e të cilëve u botuan në revista shkencore të vlerësuara nga kolegë, si “The Lancet” dhe “JAMA”. Të supozosh ndryshe do të thotë të dyshosh në aftësinë ose integritetin e këtyre qeverive, disa prej të cilave kanë sisteme rregullatore shëndetësore të barabarta me ato në Shtetet e Bashkuara ose Evropë.

Përballë mungesave të mëdha të vaksinave dhe vonesave të lindjes, Franca, Spanja dhe Gjermania tani kanë filluar të flasin për marrjen e vaksinave kineze dhe ruse. Gjysmë dëshpërimi, me sa duket, më në fund i ka shtyrë ata drejt vaksinave jo-perëndimore, duke kapërcyer paragjykimet.

Por skepticizmi qëndron. Ekzistojnë dyshime për vaksinat ruse në Iran, për vaksinat kineze në Pakistan dhe për të dyja në Kenia dhe në Afrikën e Jugut. Një sondazh i fundit i YouGov pyeti 19,000 njerëz në 17 vende nëse ata mendonin “më pozitivisht ose negativisht” për vaksinat e zhvilluara në cilin prej atyre vendeve: Rusia, Kina dhe India renditeshin më ulët (përveç Iranit).

Kina dhe Rusia gjithashtu filluan të vaksinojnë disa nga qytetarët e tyre vitin e kaluar pa rezultate të efektshmërisë nga provat klinike të fazës së vonë, ose nga Faza 3. (Vaksinat Pfizer-BioNTech dhe Moderna u miratuan në Shtetet e Bashkuara pas rezultateve të ndërmjetme nga provat e Fazës 3.) India ka bërë të njëjtën gjë së fundmi me “Covaxin”, një vaksinë e zhvilluar nga “Bharat Biotech”, duke shkaktuar një tërbim kombëtar.

Të tre qeveritë i kanë mbrojtur këto veprime si masa emergjente të nevojshme për të përshpejtuar prodhimin dhe shpërndarjen e vaksinave. Ky shpjegim mund të duket i papërshtatshëm për disa, por bërja e kësaj është e ligjshme.

Dhe tani ka të dhëna të rëndësishme në lidhje me besueshmërinë e vaksinave kineze dhe ruse. (Është ende herët për të thënë për “Covaxin”.) Rezultatet e provave në Emiratet e Bashkuara Arabe në fillim të dhjetorit vendosën efikasitetin e vaksinës “Sinopharm” deri në 86 për qind ; të tjerët, në Kinë, me 79 për qind.

Por duket se ka rezultate kontradiktore në lidhje me performamcën e “Sinovac-in”: 91 për qind efikasitet në provat në Turqi, 65 për qind në provat në Indonezi dhe 50.4 për qind në provat në Brazil. Studiuesit në Institutin Butantan, qendra shtetërore në São Paulo që zhvilloi provat, theksuan në të njëjtën kohë se vaksina kishte shënuar një normë të efikasitetit prej 78 për qind, shumë raste të Covid-19.

“New York Times” bisedoi me Ricardo Palacios, drejtorin mjekësor të kërkimeve klinike në Institutin Butantan, në fund të janarit dhe ai tha që provat ishin hartuar qëllimisht si një “test stresi”.

Ato u kryen ekskluzivisht midis “punonjësve të kujdesit shëndetësor që kujdeseshin drejtpërdrejt për pacientët Covid-19”, tha ai. ( Provat e vaksinave “Pfizer-BioNTech” dhe “Moderna” përfshinë disa punonjës të kujdesit shëndetësor dhe individë të tjerë në rrezik të lartë, por jo vetëm.)

Protokollet për provat ndryshojnë, me fjalë të tjera, edhe për të njëjtën vaksinë. Duke marrë parasysh këtë, tani imagjinoni potencialin për ndryshime midis rezultateve nga provat për vaksina të ndryshme, ndryshime që mund të zbulojnë sa më shumë për hartimet e provave sesa performanca e vaksinave.

Pa dyshim, më shumë informacion në lidhje me vaksinat kineze dhe ruse duhet të lëshohen në publik, por e njëjta gjë shkon deri diku për vaksinat kryesore perëndimore. Jo të gjitha detajet ose të dhënat e papërpunuara për provat e vaksinave “Pfizer-BioNTech” dhe “Modern”a janë vënë në dispozicion, madje as për studiuesit.

Fakti është se asnjë vaksinë Covid-19 nuk është zhvilluar ose lëshuar në mënyrë transparente siç duhej të ishte. Dhe ndërsa Kina dhe Rusia mund të kenë hedhur në treg më shumë se disa kompani perëndimore, kjo nuk do të thotë se vaksinat e tyre janë të dobëta.

Provat në rritje që tregojnë se vaksinat kineze dhe ruse janë të besueshme duhet të merren seriozisht sa më shpejt, veçanërisht duke marrë parasysh çështjet e furnizimit në të gjithë botën.

Shumica e vaksinave të prodhuara në perëndim janë blerë tashmë nga vendet e pasura: që nga fillimi i dhjetorit, të gjitha vaksinat e “Moderna” dhe 96 për qind e “Pfizer-BioNTech”, sipas Aleancës së Vaksinave të Popullit, një koalicion i organizatave që bëjnë thirrje për një qasje më të gjerë dhe më të drejtë për vaksinat në të gjithë botën.

“Gavi”, Aleanca e Vaksinave ka disa vaksina perëndimore të rezervuara. Por nga llogaria jonë e të dhënave të furnizimit, që nga kjo javë, ajo vlerësoi se ishte në gjendje të transportonte gjatë tremujorit të parë të këtij viti vetëm midis 110 milion dhe 122 milion doza nga “AstraZeneca” dhe vetëm 1.2 milion doza nga “Pfizer-BioNTech”, për 145 nga vendet që janë regjistruar me “Gavi” për të marrë vaksinat Covid-19.

Për më tepër, shumica e kompanive të mëdha farmaceutike në perëndim i kanë rezistuar licencimit të vaksinave të tyre prodhuesve jo-perëndimorë dhe disa vende të pasura po bllokojnë një propozim nga India dhe Afrika e Jugut që Organizata Botërore e Tregtisë të pezullojë përkohësisht disa mbrojtje të pronës intelektuale për Covid-19- vaksinat dhe trajtimet përkatëse.

Nga ana tjetër, sipas analizës së fundit të të dhënave të siguruara nga firma analitike “Airfinity”, “Sinovac” tashmë ka nënshkruar marrëveshje për të eksportuar këtë vit më shumë se 350 milion doza të vaksinës së saj në 12 vende; “Sinopharm”, rreth 194 milion doza në 11 vende; “Sputnik V”, rreth 400 milion doza në 17 vende. Të tre prodhuesit kanë deklaruar publikisht se do të kenë kapacitet për të prodhuar deri në 1 miliardë doza secili në 2021. Dhe të gjitha kanë licencuar vaksina e tyre për prodhuesit vendor në disa vende.

Atëherë, si mund të bëhen këto vaksina të dëshirueshme për më shumë njerëz që kanë nevojë për to? Një mënyrë do të ishte t’i nënshtrohen një vlerësimi zyrtar nga një organizatë ndërkombëtare me ekspertizë teknike. Problemi aktualisht është se rregullat e Organizatës Botërore të Shëndetësisë për vërtetimin e vaksinave janë vetë të anuara në favor të shteteve të pasura, në thelb perëndimore.

OBSH mban një listë të “autoriteteve të rrepta rregullatore” që u beson për kontrollin e cilësisë, të gjitha janë vende evropiane përveç Australisë, Kanadasë, Japonisë dhe Shteteve të Bashkuara. Për pjesën tjetër të botës, OBSH drejton një shërbim të quajtur para-kualifikim.

Në teori, kjo është një mënyrë me të cilën vaksinat nga Kina ose Rusia, mund të vendosen në të njëjtat kushte me vaksinat nga perëndimi. Në realitet, është një proces i rëndë dhe që kërkon kohë.

Kur një vaksinë zhvillohet dhe miratohet nga një vend në listën e besuar të OBSH-së, organizata zakonisht mbështetet në atë vlerësim për t’u regjistruar shpejt. Por kur një prodhues i vaksinave kudo tjetër aplikon për para-kualifikim, OBSH kryen një vlerësim të plotë nga e para, duke përfshirë një inspektim fizik të objekteve të prodhimit.

OBSH miratoi vaksinën “Pfizer-BioNTech” në fund të vitit 2020 më pak se dy muaj pasi prodhuesit aplikuan për shqyrtim dhe pritet të vendosë për vaksinat “Moderna” dhe “AstraZeneca” këtë muaj. Vaksinat kineze dhe ruse janë ende duke pritur në radhë, edhe pse proceset e rishikimit për to ishin filluar më herët.

Gjatë rishikimit të vaksinës “Pfizer-BioNTech”, OBSH bashkëpunoi me Agjencinë Evropiane të Barnave dhe e miratoi atë rreth 10 ditë më pas. Nuk ka asnjë arsye që OBSH, duke ruajtur standardet e saj, nuk mund të bashkëpunojë me rregullatorët shëndetësorë në vendet e tjera për të ndihmuar prodhuesit vendorë të vaksinave të kalojnë procesin e verifikimit. Ai duhet urgjentisht t’u japë të gjitha vendeve prodhuese të vaksinave vëmendjen që meritojnë.

Disa mjekë dhe aktivistë kanë paraqitur propozime për të rritur shpërndarjen në mbarë botën të vaksinave të prodhuara në perëndim. Këto thirrje janë me qëllim të mirë, por edhe ata supozojnë se vaksinat nga vendet perëndimore janë të vetmet që ia vlen t’i kesh dhe për të cilat mund të dueht të presësh.

Ekziston një zgjidhje më e thjeshtë, tashmë e afërt: është koha të fillojmë t’u besojmë vaksinave të vendeve të tjera./NYT