Rreth 1,500 njerëz në 12 qytete evropiane u vranë nga ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njeriu gjatë valës së fundit të të nxehtit, zbuloi një studim i shpejtë.

Djegia e lëndëve djegëse fosile i ka bërë valët e të nxehtit deri në 4°C më të nxehta në Evropë, duke trefishuar numrin e vdekjeve të lidhura me të nxehtin që ndodhën midis 23 qershorit dhe 2 korrikut, sipas shkencëtarëve në Imperial College London dhe London School of Hygiene & Tropical Medicine.

Është hera e parë që një analizë e shpejtë – një lloj studimi që mat ndikimin e ndryshimeve klimatike në një ngjarje ekstreme të motit – është kryer për një valë të nxehti.

Meqenëse analiza mbulon vetëm një duzinë qytetesh, studiuesit vlerësojnë se numri i vërtetë i vdekjeve në të gjithë Evropën shtrihet në dhjetëra mijëra.

“Kjo tregon se ndryshimi i klimës është një ndryshim absolut i lojës kur bëhet fjalë për nxehtësinë ekstreme, por ende shumë i nënvlerësuar,” thotë Dr. Friederike Otto, Profesoreshë e Shkencës së Klimës në Qendrën për Politika Mjedisore, Imperial College London.

“Nëse vazhdojmë të ndjekim dëshirat e industrisë së karburanteve fosile dhe të vonojmë më tej zbutjen serioze, gjithnjë e më shumë njerëz do të humbasin jetën e tyre, për përfitimin financiar vetëm të një pakice të vogël, të pasur, të zhurmshme dhe me ndikim.”

Si mund të vlerësohen vdekjet nga vala e të nxehtit?

Për të vlerësuar se sa vdekje nga nxehtësia e tepërt u shkaktuan nga ndryshimi i klimës, studiuesit analizuan së pari të dhënat historike të motit për të parë se sa intensive do të kishin qenë temperaturat në një botë që nuk ishte ngrohur me 1.3°C.

Ata zbuluan se ndryshimi i klimës – i shkaktuar kryesisht nga djegia e naftës, qymyrit dhe gazit, dhe në një masë shumë më të vogël nga shpyllëzimi – e bëri valën e të nxehtit 1–4°C më të nxehtë. Gjithashtu, po bën që valët e të nxehtit të godasin më herët në qershor.

Një hulumtim i veçantë nga shërbimi i BE-së për ndryshimet klimatike, Copernicus, i publikuar gjithashtu sot, tregon se qershori i vitit 2025 ishte qershori i pestë më i nxehtë i regjistruar ndonjëherë në Evropë, i shënuar nga dy valë të konsiderueshme të nxehtësisë.

Gjatë ngjarjes së dytë midis 30 qershorit dhe 2 korrikut, temperaturat e ajrit sipërfaqësor tejkaluan 40°C në disa vende, duke u rritur në 46°C në Spanjë dhe Portugali.

Ekipi i World Weather Attribution përdori më pas hulumtime të mëparshme mbi marrëdhënien midis nxehtësisë dhe numrit të vdekjeve të përditshme, pavarësisht nga shkaku, në 12 qytete.

Ata vlerësuan numrin e vdekjeve të lidhura me nxehtësinë si në valën e fundit të nxehtësisë ashtu edhe në një ngjarje hipotetike më të ftohtë gjatë dhjetë ditëve.

Studimi vlerëson se rreth 2,300 njerëz vdiqën në temperaturat ekstreme nëpër qytete, nga Lisbona në Budapest.

Nëse klima nuk do të ishte ngrohur, do të kishte rreth 1,500 vdekje të tepërta më pak, që do të thotë se ndryshimi i klimës është shkaku i 65 përqind të këtyre vdekjeve të tepërta.

“Ndërsa numri i vdekjeve nga vala e të nxehtit është i vlerësuar, pasi është e pamundur të merren statistika në kohë reale, ato janë në nivelin e duhur – siç është treguar në shumë studime të rishikuara nga kolegët,” u tha Dr. Otto gazetarëve.

“Këto shifra përfaqësojnë njerëz të vërtetë që kanë humbur jetën në ditët e fundit, për shkak të nxehtësisë ekstreme. Dhe dy të tretat e tyre nuk do të kishin vdekur nëse nuk do të ishte për ndryshimet klimatike.”

Ku shkaktoi më shumë viktima vala e të nxehtit?

Ndryshimi i klimës ishte shkaku i 317 vdekjeve të vlerësuara nga nxehtësia e tepërt në Milano, 286 në Barcelonë, 235 në Paris, 171 në Londër, 164 në Romë, 108 në Madrid, 96 në Athinë, 47 në Budapest, 31 në Zagreb, 21 në Frankfurt, 21 në Lisbonë dhe 6 në Sassari, tregojnë gjetjet.

Kjo do të thotë që numri i mundshëm i të vdekurve ishte më i lartë se fatkeqësitë e tjera të fundit, duke përfshirë përmbytjet e Valencias të vitit të kaluar (224 vdekje) dhe përmbytjet e vitit 2021 në Evropën Veriperëndimore (243 vdekje).

Edhe pse numri më i madh i vdekjeve të tepërta ndodhi në Milano, përqindja më e lartë vlerësohet të jetë në Madrid: 90 përqind, për shkak të rritjes së madhe të nxehtësisë që i shtyu temperaturat përtej një pragu ku vdekjet nga nxehtësia rriten me shpejtësi.

“Ky studim tregon se çdo pjesë e një shkalle ngrohjeje bën një ndryshim të madh – qoftë 1.4, 1.5 apo 1.6°C,” thotë Dr. Garyfallos Konstantinoudis, lektor në Institutin Grantham – Ndryshimet Klimatike dhe Mjedisi, Imperial College London. “Këto ndryshime në dukje të vogla do të rezultojnë në valë më të nxehta të nxehtësisë dhe rritje të mëdha të vdekjeve nga nxehtësia.”

Studimi zbulon se njerëzit e moshës 65 vjeç e lart përbënin 88 përqind të vdekjeve të lidhura me ndryshimet klimatike, duke theksuar se si ata me probleme shëndetësore janë më të rrezikuar nga vdekja e parakohshme gjatë valëve të të nxehtit.

Në dallim nga përmbytjet dhe zjarret e shkaktuara nga klima, valët e të nxehtit konsiderohen si një vrasës i heshtur.

“Shumica e njerëzve që vdesin nga valët e të nxehtit vdesin në shtëpi ose në spitale, pasi trupat e tyre mbingarkohen dhe i nënshtrohen problemeve shëndetësore para-ekzistuese [si sëmundjet e zemrës, diabeti dhe problemet e frymëmarrjes],” thotë Dr. Malcolm Mistry, Profesor Ndihmës në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër.

Por njerëzit e të gjitha moshave duhet ta marrin seriozisht kërcënimin – ndryshe nga ajo që mund të sugjerojnë disa imazhe mediatike të njerëzve që luajnë në plazhe. “Shumë njerëz mund të ndihen të pamposhtur, por nuk janë,” thotë Dr. Otto.